hawaiian wa’a protocol
E ala e
By Pualani Kanahele
(chanted before sunrise)
E ala e
Ka la i kahikina
I ka moana
Ka moana hohonu
Pi’i ka lewa
Ka lewa nu’u
I kahikina
Aia ka la.
E ala e!
Awaken/Arise
The sun in the east
From the ocean
The ocean deep
Climbing (to) the heaven
The heaven highest
In the east
There is the sun
Awaken!
OLI KAHEA
LIULIU wALE I KA UKA O KAHOLALELE,
MA UKA, MA KAI O KAPAPALA E,
E KOMO, E KOMO AKU HO’I AU MA LOKO,
INA KA PU’U NUI O WAHO NEI LA E
HE ANU E, HE ANU E, HE KO’EKO’E WALE NO, AE
Long awaiting in the uplands of Kaholalele,
Uplands to seaward of Kampala,
Let me enter, indeed enter in,
From this prominent hill outside,
It is cold, so cold, so chilly.
e kanehoalani e
e kanehoalani e
e kanehoalani e
aloha kaua
kau ka hoku ho’okahi hele i ke ala loa
aloha kama kuku kapa a ka wahine
he wahine lohi’au nana i ka makani
he makani lohi’au ha’upu mai o loko e
e na aumakua
E na aumakua mai ka la hiki a ka la kau
Mai ka pa’a iluna a ka pa’a ilalo
na aumakua i ka po, na aumakua i ke ao
na kupuna apau loa i ka po
Pale ka po panopano puka i ke ao
Ho mai he ‘ike ho mai he loa’a nui
Aka pulapula e noho ana i ke ao nei
…………….
Amama Ua noa. Eia ka wai.
pa mai - call the winds
pa mai, pa mai, ka makani nui o hilo
ka ipu nui lawe mai
ka ipu iki waiho aku
Blow, blow great wind of Hilo
Bring the large wind calabash
Leave the small one
pa mai - calm the winds
pa mai, pa mai, ka makani nui o hilo
waiho aku ka ipu nui
ho mai ka ipu li’ili’i
Blow, blow great wind of Hilo
Put away the big wind gourd
Bring on the little wind gourd
Oli Ho’okupu
O kanaloa i uka
O kanaloa i kai
O kanaloa ka honua
O kanaloa ka moana
Eia ka ho’okupu
He uku, he makana, he alana
He mohai ia ‘oukou
Amama ua noa
Kanaloa of uplands
Kanaloa of sea
Kanaloa of land
Kanaloa of ocean
Here is an offering
A payment, a gift, an offering
An offering for you
It is finished Kapu is lifted
OLI LEI
KA LEI MAI LA O KA-ULA I KE KAI E!
KE MALAMALAMA O NI’IHAU, UA MALIE
A MALIE, PA KA INUWAI,
KE INU MAI LA NA HALA O NAUE I KE KAI.
NO NAUE, KA HALA, NO PUNA KA WAHINE,
NO KA LUA NO I KILAUEA.
KA=ULA WEARS THE OCEAN AS A WREATH
NI’IHAU SHINES FORTH IN THE CALM,
AFTER THE CALM BLOWS THE WIND INU-WAI
NAUE’S PALMS THEN DRINK IN THE SALT,
FROM NAUE THE PALM, FROM PUNA THE WOMAN
AYE, FROM THE PIT, KILAUEA
Mele kahea
ka uka holo kia ahi manu o la’a
I po’ele i kauahi noe kanahele
Nohe nohea i ka makani luhau pua
He pua oni ke kanaka
He mea laha ‘ole ia ‘oe
Mai kaua e hea nei;
E hea i ke kanaka e komo ma loko
E hanai ai a hewa i ka waha
Eia no ka uku la o ka wa’a e
In the uplands the darting flame bird of La’a
White smoke and mist blur the woodland
Is keen for the breath of the frost bitten flowers
A fickle flower is man
A trick this not native to you
Come thou with her who is calling to thee
A call to the man to come in
And eat till the mouth is awry
Lo, this reward the canoe
Mele Komo
E HEA I KE KANAKA E KOMO MALOKO
E HANAI AI A HEWA I KA WAHA
EIA NO KA UKU LA O KA LEO
A HE LEO WALE NO, AE
Call to the man to come in,
Ane eat until the mouth is estopt,
Here is the reward, the voice
Simply the voice
e kini o ke kua
E kini o ke kua, e ka lehu o ke kua , e ka lalani o ke kua
e ka pukui akua
e ka mano o ke kua, e kaikuanana o ke kua
E ke kua muki, e ke kua hawanawana, e ke kua kia’i o ka po
E ke kua ala’alawa o ke aumoe
E iho, e ala, e oni , e eu
Eia ka mea ai a ‘oukou la, he hale
ia wa’a nui
Ia wa’a nui
ia wa’a kialoa
ia wa’a pelelu
a lele mamala
a manu o uka
a manu o kai
‘i’iwi polena
a kau ka hoku
a kau i ka malama
I pae i kula
amama ua noa
That long canoe
The broad canoe
Let the chips fly
The bird of the upland
The bird of the lowland
The red Hawaiian honey-creeper
The stars hang above
The daylight arrives
Bring the canoe ashore
The kapu is lifted
Na kai ewalu
ALENUIHAHA, ALALAKEIKI - KU!!
KEALAIKAHIKI
PAILOLO,KA’IWI,AU’AU - HU!HU!
KEALAIKAHIKI
KALOHI, KA ‘IE;IE WAHO, KAULAKAHI - KU!
KEALAIKAHIKI
HE INOA NO NA KAI ‘EWALU